„Z jakiego rodzaju dysku jest łatwiej odzyskać utracone dane?” To pytanie zadają nam prawie wszyscy klienci, którym awaria dysku w laptopie spowodowała utratę danych. Jest to niestety błędne rozumowanie, ponieważ z każdego dysku, zarówno HDD jak i SSD odzyskiwanie danych jest trudne i wymaga dużo wiedzy i drogiego sprzętu. Z naszego doświadczenie wynika, że powinno się robić kopie zapasowe, o których nikt nie pamięta aż do awarii.
Spróbujemy jednak odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ pada ono tak często, że aż boli.
Najczęściej rozpatrujemy dwa główne typy nośników – dyski twarde (HDD) oraz dyski półprzewodnikowe (SSD). Poniżej przedstawiamy kluczowe różnice dotyczące odzyskiwania danych z obu technologii.
Artykuł napisaliśmy przy współpracy z Centrum Odzyskiwania Danych:
Charakterystyka dysków HDD
1. Budowa i zasada działania
Tradycyjne dyski twarde (HDD) to urządzenia mechaniczne. W ich wnętrzu znajdują się talerze pokryte warstwą magnetyczną oraz głowice odczytująco-zapisujące. Dane zapisywane są w postaci magnetycznej.
2. Łatwość odzyskiwania danych
- Prawdopodobieństwo pozostawienia śladów: Ponieważ dane na talerzach HDD są przechowywane magnetycznie, nawet częściowo uszkodzone czy nadpisane sektory mogą zostawiać pewne ślady, co w skrajnych przypadkach pozwala specjalistom odzyskać fragmenty danych.
- Brak automatycznego „czyszczenia” sektorów: Jeśli pliki zostały usunięte, ale nie nadpisano jeszcze nowych danych w tych samych obszarach, możliwe jest przywrócenie większości lub nawet całości plików za pomocą odpowiedniego oprogramowania lub usług specjalistycznych.
3. Główne zagrożenia
- Uszkodzenia mechaniczne: Ponieważ HDD są konstrukcjami ruchomymi, wszelkie uderzenia, wstrząsy czy upadki mogą spowodować poważne awarie głowic lub nawet porysowanie talerzy.
- Zarysowania powierzchni talerzy: Jeśli dojdzie do fizycznego zniszczenia powierzchni nośnika, nawet najlepsi eksperci odzysku danych mogą mieć problem z przywróceniem plików.
Charakterystyka dysków SSD
1. Budowa i zasada działania
Dyski SSD (Solid State Drives) nie posiadają elementów mechanicznych. Dane zapisywane są w komórkach pamięci flash. Odczyt i zapis odbywają się błyskawicznie, bez ruchomych części, co czyni SSD szybkim i wytrzymałym pod względem mechanicznym.
2. Łatwość odzyskiwania danych
- TRIM i zarządzanie blokami: Współczesne systemy operacyjne często wykorzystują komendę TRIM, która informuje dysk o tym, że dane z pewnych bloków pamięci nie są już potrzebne. Dysk SSD może wtedy fizycznie „wymazać” te bloki w celu optymalizacji wolnego miejsca. W efekcie po usunięciu plików często trudno jest odzyskać dane, ponieważ faktycznie znikają one z nośnika.
- Brak łatwo dostępnych „pozostałości”: W przeciwieństwie do HDD, gdzie nieużywane sektory mogą długo przechowywać stare informacje, w SSD proces nadpisywania i kasowania jest bardziej złożony. Dane są równomiernie rozpraszane (tzw. wear leveling), co dodatkowo utrudnia odzysk.
3. Główne zagrożenia
- Zużycie komórek flash: Ograniczona liczba cykli zapisu/odczytu może powodować uszkodzenia logiczne w strukturze pamięci flash.
- Ukryte uszkodzenia kontrolera: Kiedy SSD nagle przestaje działać, często oznacza to awarię elektroniczną lub kontrolera – w takim przypadku odzyskanie danych może wymagać specjalistycznego laboratorium i dedykowanego sprzętu.
Który dysk jest łatwiejszy do odzyskania?
W ogólnym ujęciu odzyskiwanie danych z tradycyjnych dysków HDD bywa prostsze i tańsze, zwłaszcza gdy uszkodzenia są natury logicznej (np. przypadkowe sformatowanie partycji). Dyski twarde mają tę przewagę, że dopóki sektory nie zostaną nadpisane, często można przywrócić znaczną część zawartości. Z drugiej strony dyski SSD, choć mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne, mogą stanowić wyzwanie przy odzyskiwaniu danych ze względu na mechanizmy TRIM oraz różne algorytmy zarządzania pamięcią flash.
Oczywiście każdy przypadek utraty danych warto traktować indywidualnie – czasem przy pozornie niewielkim uszkodzeniu SSD można odzyskać dane, jeśli kontroler wciąż działa, a pliki nie zostały jeszcze fizycznie skasowane. Najważniejsze jest jednak, by w razie utraty ważnych danych nie podejmować pochopnych działań (np. instalacja nowych programów na tym samym dysku, dalsze zapisywanie plików), lecz jak najszybciej skontaktować się ze specjalistami lub sięgnąć po sprawdzone oprogramowanie do odzysku danych.
Na zakończenie
- Dyski HDD: Łatwiej odzyskać dane po usunięciu lub sformatowaniu, pod warunkiem że nośnik nie jest mocno uszkodzony fizycznie.
- Dyski SSD: Mniejsze ryzyko awarii mechanicznej, jednak trudniejszy proces przywracania danych ze względu na TRIM i specyfikę zapisu w pamięci flash.
Bez względu na rodzaj nośnika, zawsze warto pamiętać o regularnym wykonywaniu kopii zapasowych. To najskuteczniejszy i najtańszy sposób na uniknięcie stresu i kosztów związanych z profesjonalnym odzyskiwaniem utraconych danych.
